Bruderhof

Talloze religieuze secten en gemeenschappen hebben in Amerika, in het land van de godsdienstvrijheid, een eigen bestaan opgebouwd waar dat elders onmogelijk was. De Amish in Pennsylvania zijn wel de bekendste groep.

En ook de Shakers, die inmiddels vrijwel geen leden meer hebben staan regelmatig in de aandacht. Minder weten we van de Bruderhof, een groep met vijf vestigingen, waaronder een in Spring Valley, in het westen van Pennsylvania. Duidelijker kan het haast niet: de naam Bruderhof zegt alles.

Commune volgens de eerste Christenen

Dit is een gemeenschap, één grote familie, een commune waar men zich ruwweg ten doel stelt te leven zoals de eerste Christenen dat deden. Het woord commune is niet te verstrekkend: bij de Bruderhof bezit niemand iets, de groep heeft alles. Voedsel is eigendom van iedereen. Ieders kleding komt van hetzelfde stuk stof. Gezinnen ruilen vaak van appartement, of ze verhuizen naar een van de vijf andere gemeenschappen in de Verenigde Staten.

Op het ogenblik heeft de Bruderhof zes groepen en ruim tweeduizend leden in de Verenigde Staten. Anders dan de Amish die star vasthouden aan het afwijzen van moderne techniek, gebruikt de Bruderhof die juist om hun groep bij elkaar te houden. Zo worden de wekelijkse vergaderingen waarin de beslissingen in de kerkgemeenschap met consensus worden genomen, per telefoon gevoerd - met een conference call.

Maar de alomvattendheid en de afsluiting van niet-gelovigen en vooral van afvalligen, heeft de laatste tien jaar ook geleid tot stevige kritiek op de groep. Vooral ex-leden die geen contact meer mogen onderhouden met hun familieleden hebben zich georganiseerd in een protestbeweging, met een eigen blad, website en lezingen op conferenties over secten.

Daar wordt gezegd dat onder de vlag van de gemeenschap een star autoritair regime bestaat, dat mensen misbruikt en vastpint, al hun wereldse bezittingen afneemt en het daarom onmogelijk maakt om terug te keren in de wereld. Het zijn geluiden die alle secten en afgesloten groepen te horen krijgen en het is moeilijk de waarde ervan te evalueren. Maar zeker is dat de Bruderhof een interessante beweging is die een leven leidt dat uniek genoemd mag worden.

Twintigste eeuwse secte

Bruderhof behoort niet tot de oude groepen die in de zestiende of zeventiende eeuw op de vlucht gingen voor de geloofsvervolging in Europa. Deze groep werd pas in 1920 gesticht door Eberhard Arnold, een radicale Christen, en past meer in de traditie van twintigste eeuwse secten en christelijke communes. De eerste Bruderhof-gemeenschap begon als een alternatieve commune van evangelisch geïnteresseerde studenten die een sterke afkeer hadden van de moderne samenleving zoals die zich na de Eerste Wereldoorlog ontwikkelde.

Op de boerderij in Sannerz waar men zich terugtrok, woonden in eerste instantie zeven leden. Het was een spontane gemeenschap, zonder structuur en regels, met als bindende factor het charismatisch leiderschap van Arnold. Tijdens de Weimarrepubliek groeide de groep tot ongeveer veertig leden in 1926. De Bruderhof hing een absolutistische ethiek aan van universele gemeenschap, en streefde ernaar de ethische opdrachten van de Bergrede te vervullen.

Hutterites

Als zoekende christen was Arnold altijd geïnteresseerd geweest in de Hutterites en toen hij ontdekte dat deze groep nog steeds kolonies had in de Verenigde Staten, reisde hij erheen, bezocht alle vestigingen en liet zich wijden als een Hutterite dominee. Hij ontwierp een blauwdruk voor zijn groep die op hun voorbeeld was geïnspireerd.

Arnolds keuze was niet zo vreemd: beide stromingen hadden een typisch Anabaptistische visie van gezamenlijke eigendom van goederen, pacifisme en afscheiding in kerkgemeenschappen om het Kingdom of Christ te herscheppen, als tegenhanger van de het wereldse leven. Hutterite groepen zijn georganiseerd als inclusieve kerkgemeenschappen, sterk hiërarchisch ingestelde groeperingen waarin de uitoefening van de administratieve en religieuze macht in handen is van een paar kerkleiders.

De Bruderhof

De Bruderhof heeft deze hiërarchie overgenomen en er haar eigen varianten toegevoegd. Er zijn volledig gedoopte leden, die deelnemen aan de gebedskringen en stemmen in de beslissingen van de Brotherhood, en er zijn niet beslissingsbevoegde broeders. Individueel denken of gedrag zijn uit den boze: alleen onvoorwaardelijke gehoorzaamheid (Nachfolge) en zelfverwerping (Gelassenheit) geven Gods genade.

De straf op het niet voldoen aan deze regels lijkt op wat de Amish en andere hechte gemeenschappen hanteren: leden worden uit de groep gezet. Discipline wordt gehandhaafd door leden tijdelijk of uiteindelijk voorgoed uit te sluiten van de gemeenschap (Kleiner Ausschluss of Grosser Ausschluss). Deze uitsluiting is een zware last voor de leden zelf maar ook voor de gezinnen van de te mijden leden. De eerste loyaliteit van mensen in de Bruderhof is aan de gemeenschap. De vreugdevolle houding die de Bruderhofleden graag uitstralen botst dan ook geregeld met de harde autoriteit van het systeem.

Dienstplicht en internering

Met de opkomst van Hitler en de dienstplicht voor jongemannen, zocht de pacifistische Bruderhof haar heil in Liechtenstein, waar in een oud hotel de Alm Bruderhof werd opgezet. Maar dat bood niet voldoende bescherming tegen de Nazi´s. Toen de Duitse regering in 1936 de afdelingen sloot, verhuisde de groep naar Engeland waar ze de Cotswold Bruderhof stichtte.

Ook daar floreerde de groep en dankzij nieuwe bekeerlingen had de Bruderhof in 1938 ruim driehonderd leden. Maar haar Duitsheid bleef de Bruderhof achtervolgen. Toen de oorlog begon, wilde de Engelse regering alle Duitsers in het land interneren, waarna de Bruderhof besloot te vertrekken. Omdat Canada en de VS visa weigerden, werd gekozen voor Paraguay, waar de groep tussen 1940 en 1947 groeide tot zevenhonderd leden. De religieuze rechtlijnigheid was in Paraguay minder strikt geworden, het commune-element stond voorop.

Toch wilde de groep nog steeds naar Noord-Amerika. In het Koude Oorlogsklimaat van de jaren vijftig was het Duits zijn geen probleem meer en in 1954 werd de eerste Bruderhof gemeenschap geopend in de VS, in Rifton, New York. In die jaren versterkte de Bruderhof de banden met de Hutterians, die behoren tot de Anabaptisten waarvan ook de Amish en de Mennonieten deel uitmaken.

Maar de Hutterians nemen de laatste jaren weer afstand, vooral omdat ze moeite hebben met de toenemende betrokkenheid van de Bruderhof bij maatschappelijke onderwerpen, zoals een uitgesproken tegenstand tegen de doodstraf. Bovendien vinden ze dat de Bruderhof niet altijd strikt genoeg in de leer is. Er is geen ban op muziek in Sping Valley, en ook computers, telefoons en gewoon plezier zijn niet verboden. Het gebedenboek van de Bruderhof vraagt uitdrukkelijk: `ben je hier voor de vreugde en de verheffing van je ziel´.

De grote crisis

In de jaren vijftig leidde de zoon van Eberhard Arnold, Heini, de groep in een meer innerlijke mystieke richting, zogenoemd Heini-ism. Daarmee versterkte hij ook zijn grip op de gemeenschap. Heini Arnold vertaalde het werk van zijn vader in het Engels voor nieuwe bekeerlingen, en nam de theologie van verzekering aan: de noodzaak van een intense, emotioneel verscheurende innerlijke strijd die resulteert in een heerlijke, vreugdevolle vereniging met God.

Tegelijk was alleen in lijden gewonnen geloof, door kruisdragen, zelfbeschuldiging van zondigheid en religieus pessimisme een deel van het strikte geloof. Heini drukte een zo sterk stempel dat hij kon overgaan tot grootscheepse uitstoting van dolende broeders, en het sluiten van gemeenschappen in Paraguay en Engeland. In Bruderhof termen leidde dit tot de Grote Crisis van 1959-1961.

Deze crisis leidde ertoe dat de meer liberale leden en de mensen die meenden dat Heini serieuze psychische problemen had, de gemeenschap verlieten, of er door de leider werden uitgezet. De mensen die werden aangetrokken door de commune-aspecten en de weinig strikte theologische voorwaarden van de Bruderhof zochten hun heil elders, en doken in de jaren zestig in andere communes op. De stap van de Bruderhof naar een hippiecommune en radicaal pacifisme is minder groot dan hij lijkt.

De interne strijd in de Bruderhof duurde tot de dood van Heini Arnold in 1982. Zijn zoon, Christoph, zet nu de familiedynastie voort, al is hij minder autoritair dan zijn vader. Inmiddels is de groep in rustiger vaarwater gekomen, al zijn de ex-leden en critici nog steeds actief. Wie onder Bruderhof op het internet surft, komt ze vooral tegen als een secte waarvoor gewaarschuwd dient te worden. Dat gebeurt dan ook in alle toonaarden.

Bewuste keuze maken

Het is niet gemakkelijk om lid te worden van de Bruderhof. Alleen volwassenen kunnen dat - je wordt niet zomaar in de Bruderhof Communities geboren als lid. Als men een kandidaat niet toegewijd genoeg acht aan de principes van de Bruderhof, dan wordt hij of zij gewoon niet gedoopt. `Liever een goede vriend dan een slecht lid´, luidt een Bruderhof-zegswijze.

Net als bij de Amish maar op een intensievere manier wordt het tieners vrijgelaten om de wereld in te trekken om te kijken hoe het er elders uit ziet. Het idee is dat mensen die weten wat er te koop is en dan toch voor de Bruderhof kiezen, tenminste bewust hun keuze maken. Niets is vanzelfsprekend maar het werkt in de zin dat tachtig procent van de jongeren terugkomt in de gemeenschap om novice te worden, de eerste stap naar een doop.

De gemeenschap in Spring Valley heeft een kleuterschool, een lagere school en zelfs een medische kliniek. De dokter is iemand die met haar gezin vier jaar geleden lid werd van de Bruderhof. De aantrekkingskracht van de Bruderhof is vaak het commune-aspect. Wat je in de groep krijgt is een gevoel van veiligheid en steun, van gemeenschap, en geringe behoefte om mee te draaien in de consumptiemaatschappij.

Het avondeten wordt gezamenlijk gegeten in een grote eetzaal. Tijdens het maal wordt er nauwelijks gepraat, maar een broeder leest voor uit een boek dat belangrijk geacht wordt. Dat hoeft geen religieus werk te zijn, maar kan ook een reportage zijn over de teloorgang van het Amerikaanse gezin. Dat is een onderwerp dat de Bruderhof na aan het hart ligt, want gemeenschap, familieverband is waar het allemaal om draait. Huwelijken en dooppartijen zijn dan ook hoogtepunten.

De gemeenschap in Spring Valley, waar de foto's zijn gemaakt, bestaat uit ongeveer vierhonderd mensen die alles delen, samen de grond omspitten, het dak dekken en de kinderen opvoeden. De gemeenschap is rijk, al zijn de individuen zonder bezit. De gemeenschap in Spring Valley, waar de foto's zijn gemaakt, bestaat uit ongeveer vierhonderd mensen die alles delen, samen de grond omspitten, het dak dekken en de kinderen opvoeden. De gemeenschap is rijk, al zijn de individuen zonder bezit. De plaats voor een kolonie is gekozen vanwege de mooie omgeving en de afzondering. De Bruderhof probeert zelfvoorzienend te zijn en de voornaamste bron van inkomsten is landbouw en vee.